Tinh gọn bộ máy: cuộc cách mạng mở ra kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Việt Nam đang đứng trước "thời điểm vàng" để thực hiện cải cách mạnh mẽ, tận dụng lợi thế của Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

1. Đặt vấn đề

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia là nhiệm vụ cốt lõi của nhiều quốc gia. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này khi hướng đến xây dựng một bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Đây không chỉ là một cải cách hành chính đơn thuần mà còn là chiến lược dài hạn nhằm tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng dịch vụ công và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định rằng mục tiêu của tinh gọn bộ máy không chỉ dừng lại ở việc giảm biên chế mà quan trọng hơn là nâng cao hiệu quả hoạt động, phục vụ nhân dân tốt hơn và thúc đẩy phát triển kinh tế. Việt Nam đang đứng trước "thời điểm vàng" để thực hiện cải cách mạnh mẽ, tận dụng lợi thế của Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Đây không chỉ là sự thay đổi về tổ chức mà còn là đổi mới trong tư duy và phương thức quản trị, mở ra cơ hội để đất nước phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

2. Tinh gọn bộ máy: Xu thế không thể đảo ngược

Dưới tác động của hội nhập quốc tế, phát triển khoa học – công nghệ và kỳ vọng ngày càng cao của người dân, hệ thống hành chính Việt Nam đang đối mặt với những thách thức to lớn, đòi hỏi cải cách mạnh mẽ để đáp ứng yêu cầu của thời đại.

Áp lực tài chính và hiệu quả chi tiêu công

Tinh gọn bộ máy trở thành yêu cầu cấp thiết khi chi phí duy trì hệ thống hành chính đang chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách nhà nước, gây áp lực lên nguồn lực tài chính quốc gia. Việc duy trì nhiều đơn vị trung gian, chức năng chồng chéo không chỉ gây lãng phí mà còn làm giảm hiệu suất quản lý nhà nước. Theo Bộ Tài chính, năm 2023, chi thường xuyên chiếm khoảng 60,4% tổng ngân sách, trong khi chi cho đầu tư phát triển chỉ đạt 33,08%. [4]

Để khắc phục vấn đề này, từ năm 2015-2021, Việt Nam đã giảm hơn 10% biên chế hưởng lương từ ngân sách, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý hành chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động [2]. Tuy nhiên, quá trình này vẫn đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi cải tiến cơ chế tuyển dụng, đánh giá cán bộ theo hiệu suất và thúc đẩy tự chủ tài chính trong khu vực công.

Chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ trong quản lý nhà nước

Trong kỷ nguyên số, ứng dụng công nghệ thông tin là giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm bớt nhân lực hành chính và tăng cường tính minh bạch. Chính phủ Việt Nam đã triển khai Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, hướng tới 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4, giảm bớt thủ tục hành chính phức tạp, thúc đẩy tích hợp dữ liệu liên thông giữa các bộ, ngành [1].

Tuy nhiên, việc thực hiện chuyển đổi số vẫn gặp nhiều rào cản, đặc biệt là thiếu đồng bộ trong hạ tầng công nghệ thông tin và hạn chế về năng lực số của đội ngũ cán bộ, công chức. Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng số, hoàn thiện khung pháp lý và đào tạo kỹ năng số cho cán bộ nhằm hướng tới một nền hành chính hiện đại, minh bạch.

Cải cách hành chính và mô hình quản trị hiện đại

Cải cách hành chính là nền tảng quan trọng của quá trình tinh gọn bộ máy, nhằm đơn giản hóa thủ tục, giảm thiểu tình trạng quan liêu và nâng cao chất lượng quản lý công. Việt Nam đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận, như triển khai Cơ chế một cửa, Đề án 06 về phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư giúp giảm bớt thủ tục giấy tờ trong các dịch vụ công.

Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng chồng chéo chức năng và bộ máy quản lý cồng kềnh. Để đảm bảo cải cách đạt hiệu quả thực chất, cần tiếp tục rà soát, tối ưu hóa quy trình hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tăng cường giám sát để đảm bảo hiệu suất hoạt động của bộ máy công quyền.

Áp lực hội nhập quốc tế và yêu cầu đổi mới quản trị

Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu thông qua các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA, RCEP. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nâng cao chất lượng quản trị công, cải thiện môi trường đầu tư và tăng cường minh bạch trong quản lý nhà nước.

Nhiều quốc gia tiên tiến như Singapore, Đức, Nhật Bản đã thành công trong việc tinh gọn bộ máy bằng cách áp dụng mô hình quản trị linh hoạt, quản lý theo kết quả và đẩy mạnh chính phủ số. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm này để tối ưu hóa nguồn lực công, giảm thiểu thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

3. Giải pháp tinh gọn bộ máy hiệu quả

Để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, việc tinh gọn bộ máy cần được thực hiện đồng bộ, toàn diện và khoa học, đáp ứng yêu cầu đổi mới trong thời kỳ chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Quá trình này không chỉ đòi hỏi quyết tâm chính trị mạnh mẽ mà còn cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cải cách thể chế, phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ hiện đại và xây dựng sự đồng thuận xã hội.

Mỗi giải pháp đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một bộ máy chính trị tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, minh bạch và phục vụ nhân dân tốt hơn. Điều này giúp hệ thống chính trị không chỉ bắt kịp xu hướng phát triển mà còn tạo động lực để đất nước tiến nhanh, tiến xa hơn trong kỷ nguyên mới.

Cải cách thể chế – Nền tảng cho tinh gọn bộ máy

Cải cách thể chế là bước đi cốt lõi, tạo cơ sở pháp lý và chính sách đồng bộ để hỗ trợ quá trình tinh gọn bộ máy chính trị. Để thực hiện hiệu quả, cần tập trung xây dựng và hoàn thiện các cơ chế, chính sách đảm bảo tính rõ ràng, minh bạch, đồng bộ và khả thi.

Trước hết, cần rà soát, đánh giá tổng thể chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị nhằm loại bỏ sự chồng chéo, trùng lặp và phân bổ lại nhiệm vụ một cách khoa học. Chức năng của từng cấp, từng ngành cần được xác định rõ ràng để tránh tình trạng nhiều cơ quan cùng phụ trách một nhiệm vụ hoặc bỏ sót những nhiệm vụ quan trọng.

Bên cạnh đó, cần xây dựng các cơ chế khuyến khích và hỗ trợ những tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng bởi quá trình tinh gọn, bao gồm chính sách tái đào tạo, chuyển đổi vị trí việc làm và đảm bảo quyền lợi chính đáng cho cán bộ, công chức. Việc cải cách thể chế phải được thực hiện đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp để tạo môi trường thuận lợi cho việc tinh gọn bộ máy.

Phát triển nguồn nhân lực – Nhân tố then chốt

Sau khi tinh gọn bộ máy, việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức là yếu tố quyết định hiệu quả vận hành. Trong bối cảnh mới, cán bộ không chỉ cần có chuyên môn cao mà còn phải thích ứng nhanh với môi trường làm việc hiện đại, ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Để đạt được điều này, cần tập trung đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ theo hướng chuyên sâu, gắn với thực tiễn và nhu cầu công việc ngày càng phức tạp. Việc sắp xếp cán bộ phải hợp lý, đảm bảo mỗi cá nhân được bố trí đúng năng lực, sở trường để phát huy tối đa tiềm năng và sức sáng tạo.

Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế đánh giá cán bộ khách quan, minh bạch, dựa trên hiệu quả công việc thực tế. Những cán bộ có năng lực yếu kém cần được đào tạo lại hoặc bố trí công việc phù hợp hơn, trong khi những người xuất sắc phải được tạo điều kiện để phát triển và đảm nhiệm các vị trí quan trọng. Đồng thời, chính sách đãi ngộ hợp lý sẽ giúp thúc đẩy tinh thần học hỏi, đổi mới sáng tạo và giữ chân nhân tài trong bộ máy hành chính.

Ứng dụng công nghệ số – Giải pháp đột phá

Chuyển đổi số là chìa khóa giúp tối ưu hóa quy trình làm việc, nâng cao hiệu quả quản lý và giảm tải nhân lực trong bộ máy chính trị. Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng các giải pháp hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây và hệ thống hành chính điện tử sẽ giúp tự động hóa quy trình làm việc, tiết kiệm thời gian, chi phí và nguồn lực.

Việc xây dựng mô hình chính phủ điện tử, thành phố thông minh không chỉ tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công thuận tiện mà còn tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của bộ máy chính trị. Tuy nhiên, để chuyển đổi số đạt hiệu quả cao, cần đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin và đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức để họ có thể thích ứng với phương thức làm việc mới.

Xây dựng sự đồng thuận xã hội

Sự đồng thuận của xã hội là yếu tố quan trọng giúp quá trình tinh gọn bộ máy diễn ra suôn sẻ và đạt kết quả bền vững. Để làm được điều này, cần đẩy mạnh truyền thông để cán bộ, công chức và người dân hiểu rõ mục tiêu, ý nghĩa và lợi ích của quá trình tinh gọn.

Minh bạch thông tin và công khai kết quả thực hiện là cách tốt nhất để tạo niềm tin. Việc tinh gọn bộ máy không phải là cắt giảm nhân sự một cách cơ học mà là hướng tới một bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn. Khi người dân và cán bộ công chức tin tưởng vào chủ trương, chính sách của Nhà nước, họ sẽ sẵn sàng hợp tác và ủng hộ.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế tiếp nhận và xử lý kịp thời phản hồi từ người dân, đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng cho cán bộ, công chức bị ảnh hưởng bởi quá trình tinh gọn. Sự đồng thuận này sẽ tạo động lực mạnh mẽ, góp phần ổn định và phát triển bền vững đất nước.

Hội nhập quốc tế – Cơ hội nâng cao hiệu quả bộ máy

Hội nhập quốc tế không chỉ mở ra cơ hội học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình quản trị tiên tiến trên thế giới mà còn tạo áp lực tích cực buộc bộ máy chính trị phải không ngừng cải tiến, nâng cao hiệu quả hoạt động. Một hệ thống chính trị minh bạch, chuyên nghiệp không chỉ củng cố niềm tin của nhân dân mà còn thu hút sự hợp tác từ các đối tác quốc tế, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

4. Kết luận

Tinh gọn bộ máy là xu thế tất yếu và là nhiệm vụ quan trọng nhằm xây dựng một hệ thống quản lý hiệu quả, minh bạch và linh hoạt hơn. Để đạt được mục tiêu này, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp về cải cách thể chế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ và thúc đẩy sự đồng thuận xã hội. Việt Nam có thể tận dụng cơ hội từ chuyển đổi số, nâng cao chất lượng nhân lực và hội nhập quốc tế để thực hiện thành công quá trình này. Với quyết tâm chính trị mạnh mẽ và sự đồng lòng của toàn xã hội, chúng ta có thể xây dựng một nền hành chính hiện đại, phục vụ nhân dân tốt hơn, đưa đất nước tiến xa hơn trong kỷ nguyên phát triển bền vững.

Ths Nguyễn Ngọc Thanh

Học viện An ninh nhân dân

Tài liệu tham khảo:

1. Chính phủ (2020), Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3 tháng 6 năm 2020 phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030";

2. Nhất Dương (2023), Giảm hơn 10% công chức hưởng lương từ ngân sách Nhà nước, https://vneconomy.vn/giam-hon-10-cong-chuc-huong-luong-tu-ngan-sach-nha-nuoc.htm

3. Văn Toản (2025), Tổng Bí thư Tô Lâm: Sắp xếp, tinh gọn bộ máy để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân, https://nhandan.vn/tong-bi-thu-to-lam-sap-xep-tinh-gon-bo-may-de-dat-muc-tieu-tang-truong-kinh-te-va-nang-cao-doi-song-nhan-dan-post859825.html;

4. Phạm Minh Thụy (2024) Ngân sách nhà nước năm 2023 và dự toán 2024, trang 27.

Nguồn: TNV